در شماره گذشته دانستيم كه سرطان معده پنجمين سرطان شايع و در مجموع يكي از كشنده ترين سرطان ها در جهان است. همچنين بيان شد كه ترك سيگار و الكل، پيروي از رژيم غذايي حاوي فيبر فراوان، ميوه ها و سبزيجات تازه، پرهيز از مصرف بيش از حد غذاهاي فرآوري شده يا حاوي نيتريت و نيترات زياد و درمان عفونت با باكتري هليكوباكتر پيلوري (در صورت اثبات عفونت با آن) مي تواند خطر ابتلا به سرطان معده را كاهش دهد. در اين شماره در مورد بيماريابي، تشخيص و درمان سرطان معده صحبت خواهيم كرد.
بيماريابي (تشخيص و درمان سرطان معده) – Screening
هدف از بيماريابي، تشخيص زودرس سرطانها در مراحل ابتدايي (پيش از پيشرفت بيماري) توسط سيستم هاي بهداشتي – درماني يك كشور، جهت انجام اقدامات درماني و كاهش ميزان از كارافتادگي و مرگ و مير ناشي از بيماري است. براي سرطان معده، بيماريابي به سه روش انجام مي شود كه عبارتند از: آزمايش ميزان پپسينوژن (Pepsinogen) در خون، راديوگرافي معده توسط اشعه ايكس و با كمك ماده حاجب (Barium-meal Gastric Photofluorography) و آندوسكوپي معده.
بايد توجه داشت كه به كارگيري تمامي اين روشها، بيشتر در كشورهايي مانند ژاپن كه ميزان سرطان معده در آنها بالاست، موفقيت آميز بوده است و اثر پذيري آنها در ايالات متحده به اثبات نرسيده است. به عبارت ديگر، به كارگيري اين روش ها در مقياس وسيع در ايالات متحده باعث كاهش ميزان از كارافتادگي و مرگ و مير ناشي از سرطان معده نشده است.
تشخيص بيماري:
تشخيص سرطان معده با گرفتن شرح حال و معاينه دقيق بيمار انجام مي شود. بيمار معمولا دچار علائمي مانند سوء هاضمه، سوزش سردل، دفع بادگلو، احساس نفخ و گاز در شكم، ، درد شكمي، حالت تهوع، اسهال يا يبوست به همراه از دست دادن شديد وزن، استفراغ خوني يا مدفوع سياه رنگ (Melena) است.
در مرحله بعد بيشتر پزشكان آندوسكوپي دستگاه گوارش فوقاني را انجام مي دهند. در اين روش، پزشك امكان ديدن فضاي داخل مري و معده و قسمت ابتدايي روده باريك را دارد و اگر ضايعه اي به صورت زخم يا التهاب ديده شود، پزشك مي تواند از ضايعه نمونه برداري (Biopsy) كند و براي تشخيص به آزمايشگاه آسيب شناسي بفرستد.
روش ديگر، انجام سونوگرافي داخلي از طريق آندوسكوپي (Endoscopic Ultrasound) است كه به پزشك امكان مي دهد علاوه بر ديدن داخل معده توسط دوربين، بافت مخاطي و عضلاني معده را نيز از داخل مورد ارزيابي اولتراسوند قرار دهد. روشهاي مختلف تصويربرداري نظيرراديوگرافي معده با كمك ماده حاجب (Barium-meal Gastric Photofluorography)، CT-scan و MRI نيز در صورت لزوم و صلاحديد پزشك مي توانند در تشخيص بيماري به كار گرفته شوند.
درمان سرطان معده:
تصميم گيري براي درمان بيماري، بر اساس ميزان پيشرفت بيماري يا به اصطلاح “Staging” آن صورت مي گيرد. اگر سرطان معده در مراحل بسيار ابتدايي آن يعني Stage 0 (كه ضايعات به لايه داخلي مخاطي معده محدود هستند و هنوز به لايه هاي زيرين گسترش نيافته اند)، تشخيص داده شود، تنها نياز به جراحي است. بسته به گسترش ضايعات، جراحي ممكن است با روش آندوسكوپي يا جراحي لاپاروسكوپي يا جراحي باز انجام شود و قسمتي از معده يا تمامي آن برداشته شود.
معمولا غدد لنفاوي اطراف و نزديك ضايعات سرطاني نيز برداشته مي شوند. اگر سرطان به لايه هاي پايين تر مخاط معده يا عضلات آن گسترش يابد و بيماري وارد Stage I يا مراحل بالاتر گردد، معمولا جراحي به تنهايي كافي نيست و بايد پس از برداشتن كل معده و غدد لنفاوي اطراف آن، از درمانهاي مكمل نظير شيمي درماني (Chemotherapy) و پرتودرماني (Radiation Therapy) نيز استفاده كرد.
شيمي درماني و تقويت سيستم ايمني:
در برخي از بيماران نياز است كه چند جلسه شيمي درماني يا پرتو درماني قبل از جراحي انجام شود و اين درمانها پس از جراحي نيز ادامه يابد. موفقيت درمان در اين مراحل علاوه بر اتخاذ درمان مناسب، به سن بيمار، قواي جسماني و شرايط روحي – رواني او نيز بستگي دارد. از ساير درمانهاي موجود مي توان به تقويت سيستم ايمني فرد براي مبارزه با سرطان نام برد كه تحت عنوان Immunotherapy”” شناخته مي شود.
سرطان معده از جمله سرطان هايي است كه تمايل به عود مجدد دارد كه درمان آن به صورت مشابه با شيمي درماني و پرتودرماني انجام مي شود. متاسفانه با وجود تمام اقدامات درماني همانطور كه در مقاله قبل ذكر شد، سرطان معده يكي از كشنده ترين سرطان هاست، زيرا متوسط طول عمر افرادي كه اين بيماري در آنها تشخيص داده مي شود، تنها ۲۴ ماه و شانس زنده ماندن فرد بيمار به مدت پنج سال پس از تشخيص و درمان نيز تنها حدود ۱۰ درصد است.
كلام آخر: اگرچه سرطان معده جزو سرطان هاي شايع در ايران و ايالات متحده نيست، ولي با توجه به بالا بودن ميزان مرگ و مير ناشي از آن، شايسته است تمامي موارد ذكرشده در مورد پيشگيري از اين سرطان رعايت گردد. در بين اين موارد، ترك سيگار و محدوديت مصرف الكل، رعايت رژيم غذايي مناسب، ورزش و پرهيز از استرس مهم ترين نقش را در پيشگيري و كاهش خطر ابتلا به سرطان معده دارند.
دكتر فرزاد فهيم تاش